سپسیس، که به عنوان مسمومیت خون نیز شناخته میشود، یک بیماری خاص نیست، بلکه یک سندرم پاسخ التهابی سیستمیک است که توسط عفونت ایجاد میشود. این یک پاسخ نامنظم به عفونت است که منجر به اختلال عملکرد اندامهای تهدیدکننده زندگی میشود. این یک بیماری شدید و به سرعت پیشرونده و علت اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. شناخت گروههای پرخطر برای سپسیس و دستیابی به تشخیص زودهنگام با کمک روشهای مدرن آزمایش پزشکی (از جمله معرفهای تشخیصی کلیدی) کلید کاهش میزان مرگ و میر ناشی از آن است.
چه کسانی در معرض خطر بالای ابتلا به سپسیس هستند؟
اگرچه هر کسی در صورت ابتلا به عفونت میتواند به سپسیس مبتلا شود، اما گروههای زیر در معرض خطر قابل توجهی هستند و نیاز به احتیاط بیشتری دارند:
- نوزادان و سالمندان: یکی از ویژگیهای مشترک این افراد، سیستم ایمنی توسعه نیافته است. سیستم ایمنی نوزادان و کودکان خردسال هنوز به طور کامل توسعه نیافته است، در حالی که سیستم ایمنی سالمندان با افزایش سن رو به زوال میرود و اغلب با بیماریهای زمینهای متعدد همراه است و مبارزه مؤثر با عفونتها را برای آنها دشوار میکند.
- بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن: بیماران مبتلا به بیماریهایی مانند دیابت، سرطان، بیماریهای کبدی و کلیوی، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) یا HIV/AIDS مکانیسمهای دفاعی بدن و عملکرد اندامهای ضعیفتری دارند و همین امر باعث میشود عفونتها بیشتر از کنترل خارج شوند.
- افراد دارای نقص ایمنی: این افراد شامل بیماران سرطانی تحت شیمیدرمانی، افرادی که پس از پیوند عضو داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف میکنند و افراد مبتلا به بیماریهای خودایمنی هستند که در آنها سیستم ایمنی بدنشان قادر به پاسخ مؤثر به عوامل بیماریزا نیست.
- بیماران مبتلا به ترومای شدید یا جراحیهای بزرگ: در بیمارانی که دچار سوختگیهای گسترده، ترومای شدید یا جراحیهای بزرگ شدهاند، پوست یا سد مخاطی از بین رفته و کانالی برای حمله عوامل بیماریزا فراهم میشود و بدن در حالت استرس بالا قرار میگیرد.
- کاربران دستگاههای پزشکی تهاجمی: بیمارانی که کاتتر (مانند کاتتر ورید مرکزی، کاتتر ادراری) دارند، از دستگاههای تنفس مصنوعی استفاده میکنند یا لولههای تخلیه در بدنشان دارند، این دستگاهها ممکن است به «راههای میانبر» برای ورود عوامل بیماریزا به بدن انسان تبدیل شوند.
- افراد مبتلا به عفونتهای اخیر یا بستری شدن در بیمارستان: به خصوص برای بیماران مبتلا به ذاتالریه، عفونت شکمی، عفونت ادراری یا عفونت پوستی، اگر درمان به موقع یا مؤثر نباشد، عفونت میتواند به راحتی به خون سرایت کرده و باعث سپسیس شود.
چگونه سپسیس را تشخیص دهیم؟ معرفهای کلیدی تشخیص نقش محوری دارند
اگر افراد پرخطر علائم مشکوک به عفونت (مانند تب، لرز، تنگی نفس، ضربان قلب سریع و گیجی) را نشان دهند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند. تشخیص زودهنگام به مجموعهای از ارزیابیهای بالینی و آزمایشهای آزمایشگاهی متکی است که در میان آنها، انواع معرفهای آزمایش تشخیصی آزمایشگاهی (IVD) "چشمان" ضروری پزشکان هستند.
- کشت میکروبی (کشت خون) - "استاندارد طلایی" تشخیصی
- روش: نمونههایی از خون، ادرار، خلط یا سایر نقاط مشکوک به عفونت بیمار جمعآوری شده و در بطریهای حاوی محیط کشت قرار داده میشوند، سپس این محیطها برای رشد عوامل بیماریزا (باکتریها یا قارچها) انکوبه میشوند.
- نقش: این «استاندارد طلایی» برای تأیید سپسیس و شناسایی پاتوژن عامل بیماری است. پس از کشت پاتوژن، میتوان آزمایش حساسیت ضدمیکروبی (AST) را برای راهنمایی پزشکان در انتخاب مؤثرترین آنتیبیوتیکها انجام داد. با این حال، عیب اصلی آن زمان مورد نیاز (معمولاً 24 تا 72 ساعت برای نتایج) است که برای تصمیمگیری اولیه در مواقع اضطراری مفید نیست.
- آزمایش نشانگرهای زیستی - سیستمهای هشدار سریع
به منظور جبران نقص زمانبر کشت، از انواع معرفهای تشخیص نشانگر زیستی به طور گسترده برای تشخیص کمکی سریع استفاده میشود.- آزمایش پروکلسیتونین (PCT): این در حال حاضر مهمترین و اختصاصی ترین نشانگر زیستی مرتبط با سپسیس است.پی سی تیپروتئینی است که در افراد سالم به میزان بسیار کمی وجود دارد، اما در طول عفونت شدید باکتریایی به مقدار زیادی در بافتهای مختلف بدن تولید میشود.پی سی تی سنجشها (معمولاً با استفاده از روشهای ایمونوکروماتوگرافی یا شیمیلومینسانس) نتایج کمی را ظرف ۱-۲ ساعت ارائه میدهند.پی سی تیسطوح آن به شدت نشاندهنده سپسیس باکتریایی است و میتواند برای پایش اثربخشی درمان آنتیبیوتیکی و راهنمایی برای قطع مصرف دارو مورد استفاده قرار گیرد.
- آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP): سی آر پی یک پروتئین فاز حاد است که در پاسخ به التهاب یا عفونت به سرعت افزایش مییابد. اگرچه بسیار حساس است، اما اختصاصیت کمتری نسبت به ... دارد.پی سی تیزیرا میتواند در شرایط مختلفی از جمله عفونتهای ویروسی و تروما افزایش یابد. اغلب همراه با سایر نشانگرها استفاده میشود.
- تعداد گلبولهای سفید خون (WBC) و درصد نوتروفیلها: این آزمایش، اساسیترین آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است. بیماران مبتلا به سپسیس اغلب افزایش یا کاهش قابل توجهی در WBC و افزایش درصد نوتروفیلها (شیفت به چپ) نشان میدهند. با این حال، ویژگی آن پایین است و باید در کنار سایر شاخصها تفسیر شود.
- تکنیکهای تشخیص مولکولی - «پیشاهنگان» دقیق
- روش: تکنیکهایی مانند واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR) و توالییابی نسل بعدی متاژنومیک (mNGS). این فناوریها از پرایمرها و پروبهای اختصاصی (که میتوانند به عنوان «معرفهای» پیشرفته در نظر گرفته شوند) برای تشخیص مستقیم اسیدهای نوکلئیک پاتوژن (DNA یا RNA) استفاده میکنند.
- نقش: آنها نیازی به کشت ندارند و میتوانند به سرعت عوامل بیماریزا را در خون در عرض چند ساعت شناسایی کنند، حتی ارگانیسمهایی را که کشت آنها دشوار است، تشخیص دهند. به ویژه هنگامی که کشتهای سنتی منفی هستند اما سوءظن بالینی همچنان بالا است، mNGS میتواند سرنخهای تشخیصی مهمی ارائه دهد. با این حال، این روشها گرانتر هستند و اطلاعات حساسیت آنتیبیوتیکی ارائه نمیدهند.
- آزمایش لاکتات - اندازهگیری سطح «بحران»
- هیپوپرفیوژن بافتی و هیپوکسی از عوامل اصلی نارسایی اندام ناشی از سپسیس هستند. افزایش سطح لاکتات نشانگر واضحی از هیپوکسی بافتی است. کیتهای تست سریع لاکتات در کنار تخت بیمار میتوانند غلظت لاکتات پلاسما را به سرعت (در عرض چند دقیقه) اندازهگیری کنند. هایپرلاکتاتمی (بیش از 2 میلیمول در لیتر) قویاً نشاندهنده بیماری شدید و پیشآگهی ضعیف است و شاخص مهمی برای شروع درمان فشرده است.
نتیجهگیری
سپسیس مسابقهای با زمان است. سالمندان، افراد ضعیف، افراد دارای بیماریهای زمینهای و افراد دارای بیماریهای خاص، اهداف اصلی هستند. برای این گروههای پرخطر، هرگونه علامت عفونت باید با احتیاط درمان شود. پزشکی مدرن یک سیستم تشخیص سریع را از طریق طیف وسیعی از روشها، از جمله کشت خون، آزمایش نشانگرهای زیستی مانند ...، ایجاد کرده است.پی سی تی/سی آر پی، تشخیص مولکولی و آزمایش لاکتات. در میان این موارد، انواع معرفهای تشخیصی بسیار کارآمد و حساس، سنگ بنای هشدار زودهنگام، شناسایی دقیق و مداخله به موقع هستند که شانس بقای بیماران را تا حد زیادی بهبود میبخشند. شناخت خطرات، رسیدگی به علائم اولیه و تکیه بر فناوریهای پیشرفته تشخیص، قدرتمندترین سلاحهای ما در برابر این «قاتل نامرئی» هستند.
زمان ارسال: ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵